نحوه مراقبت از دندان شیری کودکانتان

نوشیدن آبمیوه‌های شیرین بخصوص در شیشه شیر باعث پوسیدگی دندان کودکان می‌شود. 

یک سوم از کودکان از سن 3 سالگی از پوسیدگی دندان رنج می برند زیرا آب میوه را با شیشه شیر می خورند.

مقامات بهداشتی انگلستان هشدار دادند و گفتند والدین بدون اینکه متوجه باشند بسته های آب میوه دارای شکر هستند، شیشه شیر را پر از این آب میوه های شیرین کرده و به دست کودکان خود می دهند تا بنوشند و فکر می کنند این کار بی ضرر است.

این نوشیدنی های شیرین به طور مستقیم بر روی دندان ها اثر گذاشته و تولید اسید می کنند که باعث پوسیدگی زودرس دندان و از بین رفتن مینای دندان می شوند که خود موجب شکننده شدن دندان نیز می شود.

دندانپزشکان در انگلستان گفتند: والدین فکر می کنند دندان های شیری در حال افتادن هستند و به آنها اهمیت نمی دهند در صورتی که نگه داشتن این دندان ها بسیار پر اهمیت است و بهتر است به کودکان خود به جای آب میوه های شیرین 5 میوه و سبزیجات را مخلوط کنند و به شکل آب میوه هر روز به کودکان بدهند.

به گفته پزشکان این دستورالعمل به طور فزاینده ای مفید و بهتر از بسته های آب میوه های شیرین است که برای دندان مضر هستند؛ بدترین کار والدین این است که آب میوه را در شیشه ریخته و در حال چرت زدن کودک به وی می دهند؛ در طول دوره استراحت ترشح بزاق باعث از بین رفتن دندان می شود و این بدتر از زمانی است که کودک بیدار است.

مراقبت از دندان شیری:

1. توقف نوشیدنی های شیرین و جایگزین کردن آب
2. شروع مسواک از سن 2 سالگی حتی اگر شیری باشند (دوبار در روز و هر بار به مدت 2 دقیقه).
3. در صورت مشاهده کردن دندان ها به رنگ قهوه ای تیره یا روشن به دندانپزشک مراجعه و مشورت شود.

سایت پزشکی و مجله سلامتی راستینه

آنچه باید در مورد رشد کودکان بدانید!

اگر عادت ماهیانه اتفاق بیفتد، دیگر نمی‌توانیم کاری انجام بدهیم زیرا صفحه‌های رشد استخوانی تقریبا بسته شده است.

هورمون رشد از بخش قدامی غده هیپوفیز آزاد می‌شود. آثار این هورمون باعث افزایش رشد استخوانی در صفحه‌های رشد می‌شود. هورمون رشد در متابولیسم کربوهیدرات‏ها و چربی در بدن نقش دارد. اختلالات ترشح این هورمون با توجه به گسترده بودن آثار آن باعث ابتلا به بیماری‏های مختلفی می‌شود. کمبود هورمون رشد در کودکی باعث «نانیسم» یا کوتولگی می‌شود.

با دکتر خوش‌نیت، فوق‌تخصص غدد ، درباره نقش هورمون رشد در افزایش قد صحبت کرده‌ایم.

آقای دکتر! لطفا قبل از هر چیز در مورد نقش هورمون رشد در بدن توضیح بدهید.

هورمون رشد از غده هیپوفیز که به اندازه یک آلبالوست و در کف مغز قرار دارد، ترشح می‌شود. ترشح این هورمون از غده هیپوفیز تحت تاثیر عوامل هورمونی که از غده هیپوتالاموس ترشح می‌شوند، تنظیم می‌شود. هورمون رشد از ابتدای تولد نقش بسیار مهمی در زندگی انسان دارد. اثر آن در کودکان عمدتا روی رشد قد است و کمبود آن یکی از علل مهم و قابل درمان کوتاهی قد. این هورمون در بزرگسالان هم ترشح می‌شود اما بعد از بلوغ، ترشح آن کاهش‌می‌یابد. از طرفی چون در بزرگسالان صفحه‌های رشد استخوانی بسته‌شده‌است، نقشی در افزایش قد ندارد اما اگر این هورمون پس از بلوغ زیادتر از معمول ترشح شود، باعث حجیم شدن استخوان‌ها بدون افزایش طول آنها خواهد شد (بیماری آکرومگالی). هورمون رشد در سطوح فیزیولوژی و طبیعی بدن بزرگسالان تاثیرات دیگری دارد. به عنوان مثال کمبود هورمون رشد می‌تواند باعث کاهش انرژی، خستگی‌پذیری، افسردگی، کاهش توده عضلانی بدن، افزایش توده چربی بدن و پوکی استخوان شود بنابراین امروزه کمبود هورمون رشد را در سنین بزرگسالی نیز مورد توجه قرار می‌دهند و چنانچه ثابت شود در یک فرد بزرگسال کمبود هورمون رشد وجود دارد، باید حتما درمان شود.

اندازه‌‌گیری هورمون رشد در کودکان و بزرگسالان چگونه انجام می‌شود؟ آیا از روی علایم فردی آنها را بررسی می‌کنید یا خود هورمون را اندازه‌گیری می‌کنید؟

پزشک برای کودکی که براساس نمودار پایش رشد دچار کوتاهی قد است بررسی‌هایی انجام می‌دهد. نوزاد در بدو تولد حدود 50 سانتی‌متر قد دارد و در سال اول پس از تولد حدود 25 سانتی‌متر قد می‌کشد. این میزان افزایش قد در سال دوم حدود 12 تا 13 سانتی‌متر است. رشد قد ادامه رشد دوران جنینی است که البته سرعت آن رو به کاهش می‌رود. از سال دوم پس از تولد تا قبل از بلوغ، کودکان هر سال حدود 5 تا 7 سانتی‌متر قد می‌کشند اما قبل از بلوغ، توقفی کوتاه در رشد قدی ایجاد می‌شود و پس از آن ناگهان با شروع بلوغ، جهش رشدی آغاز خواهد شد. طی جهش رشدی، میزان افزایش قد افراد نسبت به قدی که قبل از آن داشته‌اند، به‌طور متوسط حدود 17 درصد است و اگر بخواهیم سرانگشتی حساب کنیم، حدود 20 تا 25 سانتی‌متر افزایش قد را در دوران بلوغ خواهیم‌داشت. البته این افزایش قد و جهش رشدی دوران بلوغ یک روند حدود 4تا 5 ساله دارد.

این روند در دختران و پسران چه تفاوت‌هایی دارد؟
در دختران، جهش رشدی دوران بلوغ خیلی سریع یعنی با اولین علایم بلوغ که ایجاد جوانه‌های پستانی آغاز می‌شود و بیشتر آن قبل از ایجاد قاعدگی اتفاق می‌افتد. بعد از قاعدگی، رشد قدی تقریبا متوقف می‌شود و پس از آن حدود 2 تا 3 سانتی‌متر بیشتر نخواهد بود. گرچه گاهی در برخی از دختران افزایش قد پس از قاعدگی تا 7 سانتی‌متر هم دیده می شود.

پس اگر والدین دخترخانمی احساس کردند که قد فرزندشان کوتاه است، باید قبل از بلوغ او پیگیری‌های لازم را انجام بدهند؟

بله، والدین اگر دیدند دخترشان کوتاه‌قد است و به خوبی قد نمی‌کشد ولی علایم بلوغش شروع شده است، حتما قبل از اولین عادت ماهیانه‌، به پزشک مراجعه کنند. اگر عادت ماهیانه اتفاق بیفتد، دیگر نمی‌توانیم کاری انجام بدهیم زیرا صفحه‌های رشد استخوانی تقریبا بسته شده است.

در پسران چطور؟
در پسران جهش رشدی دوران بلوغ معمولا در اواخر مراحل بلوغ اتفاق می‌افتد. نکته مهمی که باید به آن اشاره کنم، سرعت رشد در افراد است. ممکن است قد کودکی براساس منحنی‌های رشد در حال حاضر خوب باشد ولی وقتی پزشک رشد قد وی را در طول یک سال بررسی می‌کند، متوجه شود سرعت رشدش کم شده است و 5 تا 7 سانتی‌متر افزایش قد را که کودکان هر سال تا قبل از بلوغ دارند، ندارد. این نشان‌دهنده وجود یک اختلال است. برعکس کودکی ممکن است در مراحل اولیه مراجعه، کوتاه‌قد باشد ولی در پیگیری‌های بعدی پزشک، سرعت رشدش را مناسب تشخیص دهد. این نشان می‌دهد کمبود هورمون رشد یا اختلال دیگری وجود ندارد. به همین دلیل سرعت رشد برای ما مهم است.

آیا ممکن است فردی وارد مرحله بلوغ شود اما جهش رشدی نداشته باشد؟
بله، زمانی که بلوغ شروع می‌شود باید حتما جهش رشدی را ببینیم در غیر این صورت به احتمال زیاد اختلالی در فرد وجود دارد. علل بسیار مختلفی برای کوتاهی قد وجود دارد. از جمله کم‌کاری تیرویید، سوءجذب در دستگاه گوارش، کوتاهی قد ژنتیکی، تاخیر سرشتی رشد و بلوغ، صدمه‌های روحی و روانی به کودکان، اختلالات تغذیه‌ای و بیماری‌های مختلفی که در دستگاه‌های مختلف بدن اتفاق می‌افتند. به عنوان یک قانون کلی، هر کودکی با کوتاهی قد و اختلال رشد مراجعه کند حتما یک مشکل از نظر سلامت دارد و اگر کودکی قد و رشد مناسبی داشت، یعنی سلامت عمومی‌اش نیز خوب و مناسب است.

چه وقت افراد مجبور به استفاده از هورمون رشد می‌شوند؟
وقتی پزشکی می‌بیند کودکی به اختلال رشد مبتلاست، سرعت رشدش مناسب نیست، جهش رشدی بعد از بلوغ پیدا نکرده یا قدش کوتاه است، او را معاینه و بررسی و برایش انجام تست تحریکی برای هورمون رشد درخواست می‌کند. در این تست در حالت ناشتا قرصی در آزمایشگاه به بیمار می‌دهند و هر نیم ساعت، چند نمونه خون از وی می‌گیرند. اگر طی این تست، هورمون رشد به خوبی افزایش نیافت، پزشک مصرف هورمون رشد را تجویز می‌کند. نکته مهم این است که وقتی فرد استفاده از هورمون رشد را شروع کرد، انتظار داریم در سال اول درمان، حدود 8 تا 10 سانتی‌متر افزایش قد داشته باشد. در بعضی از کودکان هم غده هیپوفیز با شروع مرحله بلوغ شروع به ترشح بهتر هورمون رشد می‌کند بنابراین نیاز آنها به استفاده از هورمون رشد قطع می‌شود.

چه عواملی باعث بلندتر شدن قد افراد می‌شود؟
یکی از عوامل مهم، تغذیه مناسب و استفاده از همه گروه‌های غذایی است. ورزش هم بسیار اهمیت دارد اما نوع ورزش تاثیر چندانی در بلند شدن قد نخواهد داشت. به عنوان مثال بازی بسکتبال باعث بلند شدن قد نمی‌شود بلکه این بلندقدها هستند که به بسکتبال رو می‌آورند. این‌طور نیست که یک نوع ورزش به اصطلاح قد را بسوزاند و ورزش دیگر در افزایش قد بیشتر تاثیر داشته باشد. عامل مهم دیگر توجه به ژنتیک قد است. یکی از عوامل مهمی که در قد افراد تاثیر دارد، قد والدین است. فرمولی در این زمینه وجود دارد که عبارت است از قد پدر به اضافه قد مادر تقسیم بر 2. حاصل را برای پسران به اضافه 6.5 می‌کنیم که قد نهایی پسر این خانواده را از نظر ژنتیکی نشان می‌دهد و در دختران متوسط قد پدر و مادر را منهای 6.5 می‌کنیم. البته این فرمول تخمینی است و عدد به‌دست آمده ممکن است دقیقا با قد نهایی فرد تطبیق نکند.

راههای آموزش مسواک زدن به کودکان

بیش از ۴۰ درصد از کودکانی که به کودکستان می روند پوسیدگی دندان دارند. پوسیدگی دندان نسبت به بیماری های دیگر مثل آسم در بچه های امروز ۵ برابر و نسبت به زکام بهاره ۷ برابر شایع تر است. بنابراین سعی کنید تا بهترین کار را برای فرزندان خود انجام دهید. اولین گام در راه مبارزه با پوسیدگی دندان تمرین کردن و آموزش دادن عادتهای خوب مسواک زدن است.

چرا مراقبت از دندان ها از زمان نوزادی مهم است
دندان های نوزادی نقش یک راهنما را برای دندان های دائمی بزرگسالی ایفا می کنند. اگر آنها زودتر از موعد مقرر در اثر پوسیدگی بیافتند دندان های بزرگسالی ممکن است فضای کافی برای رشد بهتر را نداشته باشند. مراقبت های ضعیف از دندان های نوزادی همچنین ممکن است باعث بروز مشکلاتی چون عفونت- درد و مشکلات گفتاری نیز شود.

بیشتر پزشکان به والدین توصیه می کنند تا نوزادان خود را در اولین سال از تولد نوزاد یا زودتر چنانچه دندان های او قبل از یکسالگی سر بزند نزد دندان پزشک برده و معاینه کنند. توصیه مهم این است به محض مشاهده سر زدن دندان یا دندان های نوزاد آنها را هر روز با استفاده از یک مسواک سر کوچک و نرم (مسواک مخصوص نوزادان) و آب دو بار در روز ترجیحا بعد از صبحانه و قبل از خواب تمیز کرده و خورده های غذا و باکتریها را از دندانها خارج کنید. به خاطر داشته باشید در این زمان نباید از خمیر دندان استفاده کنید

آموزش مسواک زدن به کودکان را چگونه و از کی آغاز کنیم؟
هنگامیکه کودک به سن ۲ یا ۳ سالگی می رسد زمان آن فرا رسیده است تا نحوه مسواک زدن و مراقبت از دندانها را به او بیاموزید. هرچند آموزش های اولیه تکنیکهای بهداشت دهان و عادت های آن در دوران نوپایی آغاز می شود اما این آموزشها و مراحل آن تاثیر بسیار خوبی در دوران نوجوانی و جوانی کودک دارد. حتی قبل از اینکه دندان های اولیه کودک سر بزند والدین باید عادات خوب بهداشت دهان و دندان را در منزل تمرین کنند. قبل از آنکه دندان های اولیه و موقت نوزاد سر بزند تمیز کردن لثه ها و مراقبت از آنها بسیار مهم است. بهتر است لثه نوزاد را  با یک دستمال نرم یا گاز استریل و آب پس از هر بار شیر خوردن پاک کنید .مزیت دیگر این کار در این است که ممکن است در اثر فشار و مالش ملایمی که به لثه های او وارد می شود تا اندازه ای درد هنگام سر زدن دندان ها کاهش پیدا کند.

آموزش مسواک زدن دندان کودک نوپا ممکن است چند سالی را به خود اختصاص دهد بنابراین باید اینکار را تا زمانیکه او ۶ یا ۷ ساله می شود با جدیت ادامه داده و حتی در این زمان مسواک زدن و عادات او را حتی زمانیکه خودش مسواک را به دست می گیرد تا قبل از ۶ یا ۷ سالگی تحت نظر قرار دهید.                           

راههای آموزش مسواک زدن به کودکان نوپا
تا زمانیکه کودک ۲ یا ۳ ساله است بهترین کار این است که والدین دندان های او را خودشان مسواک بزنند تا زمانیکه سطح هماهنگی و توجه به جزئیات  موردنیاز برای مراقبت بهتر از دهان و دندان در کودک بالا برود در حدود تولد ۲ یا ۳ سالگی کودک سعی کنید تا کم کم مسواک زدن را به او بیاموزید. برای این کار ابتدا خودتان مسواک زدن دندان های او را امتحان کنید سپس کاری را که انجام داده اید مجدد برای او تکرار کنید

ساده ترین راه برای مسواک کردن دندان های کودک این است که او را در بغل خود نشانده و سر کودک را روی آرنج دست به شکل خم شده نگه دارید. یک مسواک سر کوچک و نرم مو نایلونی که با توجه به سن کودک برای او مناسب است انتخاب کنید سپس به آرامی مسواک را داخل دهان او کرده به سرعت دندان های کوچک او را بشوئید.

در طول روز ۲ مرتبه این کار را انجام دهید. یکبار در روز بعد از خوردن صبحانه و در هنگام بعد از ظهر پس از خوردن آخرین نوشیدنی. کودک ممکن است مسواک را بجود یا اینکه به سمت آن چنگ بزند. اجازه دهید تا او به این کار خود ادامه دهد اما در نهایت به آرامی سر اور به سمت عقب خم کرده و مسواک بزنید

بهتر است در هنگام مسواک زدن مثل زمانیکه می خواهید به او غذا بدهید با کودک بازی کنید. سعی نکنید به زور دهان کودک را باز کنید. به او فرصت دهید تا عمل مسواک زدن را دوست داشته باشد. تعدادی هدیه و چیزهای تشویقی آماده کنید و زمانیکه او اجازه داد شما دندان هایش را مسواک بزنید آنها را به کودک بدهید

خمیر دندان را به اندازه ای روی مسواک بریزید که تنها سه چهارم از آن را بپوشاند. میزان فلوراید داخل خمیردندان کودکان نسبت به بزرگسالان کمتر است. بنابراین از خمیردندان مخصوص کودکان استفاده کنید. استفاده از خمیردندان به مقدار زیاد منجر به ایجاد لک در دندانها می شود. بنابراین به کودک نوپای خود بیاموزید تا باقی مانده خمیردندان را از دهانش با آب دهان به بیرون تف کند. او نیازی ندارد برای خارج کردن باقی مانده خمیردندان دهانش را از آب پر کند

مسواک زدن کل سطح دندان کودک نوپای خود را به تدریج آغاز کنید. سپس کم کم کل سطوح دندان ها را با مسواک پوشش دهید زمانیکه مشغول مسواک کردن دندان های او هستید با او صحبت کنید و برایش مراحل مسواک زدن و کارهایی که انجام می دهید را توضیح دهید. تا سن ۷ سالگی به همین روش ادامه دهید و در مسواک زدن دندانها به او کمک کنید اما در این رده سنی سعی کنید مسئولیت مسواک زدن را بر عهده خودش بگذارید   

پشت سر کودک خود روی زمین بنشینید و از او بخواهید دراز کشیده و سرش را در دامان شما بگذارد به این ترتیب شما می توانید تمام دندان های او را ببینید و به راحتی به دندان های بالا و پایین او تسلط پیدا کنید. زمانیکه سرش را چرخاند یا به اصطلاح لول خورد مسواک را در دهانش در همان مسیر حرکت دهید.

به خاطر داشته باشید وضعیت خوب مسواک زدن باعث می شود تا کودک شما به این کارعلاقه نشان داده و این کار را تقلید کند پس سعی کنید زمانیکه مسواک می زنید کودک مسواک زدن شما را ببیند بعضی از کارشناسان به والدین پیشنهاد می کنند که همراه با کودک خود آنها نیز مسواک بزنند و بهتر است به هنگام مسواک زدن به یکی از آهنگهای کودکانه و مورد علاقه او نیز گوش فرا دهند 

زمانیکه کودک شما بزرگتر می شود اجازه دهید تا خودش مسواکش را انتخاب کند و همان رنگی را که می پسندد بردارد. این کار به افزایش علاقه و انگیزه او در مسواک کردن کمک می کند.